५० वर्षअघिको नेपाल (फोटो फिचर)
- , काठमाडौं
फाल्गुन १५, २०७२- 
म
त्यतिबेला पढ्दै थिएँ । एक दिन कक्षामा बाहिरबाट कसैले आएर पिसकर्पका बारे
बतायो । म कतै अलि टाढाको दुनियाँमा, नयाँ भाषा भएको ठाउँमा जान चाहन्थें ।
पिस कर्प भएको ठाउँहरूको नाम हेरेपछि मैले नेपाल छानें । त्यो बेला नेपाल
नै किन छानें भन्ने ठोस कारणचाहिँ छैन ।
म
त्यतिबेला पढ्दै थिएँ । एक दिन कक्षामा बाहिरबाट कसैले आएर पिसकर्पका बारे
बतायो । म कतै अलि टाढाको दुनियाँमा, नयाँ भाषा भएको ठाउँमा जान चाहन्थें ।
पिस कर्प भएको ठाउँहरूको नाम हेरेपछि मैले नेपाल छानें । त्यो बेला नेपाल
नै किन छानें भन्ने ठोस कारणचाहिँ छैन ।
त्यसपछि म पुस्तकालयमा गएँ र भारतको नक्सा दिनु भनें । पुस्तकालय कि महिलाले मलाई नेपाल भनेको छुट्टै देश हो, भारत होइन भन्ने बताइन् र नक्सा दिइन् ।
सन् १९६५ मा पहिलोपटक नेपाल आएँ । काठमाडौंमा केही समय पिसपर्क स्वयंसेवकको तालिम लिएपछि तनहुँ जिल्ला पञ्चायतमा ‘कम्युनिटी डेभलपमेन्ट भोलेन्टियर’ का रूपमा काम गर्न खटिएँ । ६७ सम्म दुई वर्ष नेपाल बस्दा म नेपालका केही ठाउँ घुमें । काठमाडौं, पोखरादेखि धनकुटा, ओखलढुंगादेखि नाम्चेसम्म पुगें । पदयात्राहरू निकै गरिए । धेरै ठाउँमा बाटो थिएन, त्यसैले पनि पैदल नै हिँडिन्थ्यो ।
मलाई मेरो बुबाले कोडाकको एउटा क्यामेरा दिनुभएको थियो । म त्यही क्यामेरा लिएर नेपाल आएको थिएँ । अहिलेको जस्तो डिजिटल क्यामेरा थिएन, रिल चाहिन्थ्यो । त्यसैले जोगाएर फोटो खिच्नुपथ्र्यो । मेरो सोख भएकाले फोटो खिच्दै हिँड्थें । यी तस्बिरहरू पछि स्लाइडमा उतारेकाले अहिलेसम्म सुरक्षित भए ।
सनोसोले दाँत निकाल्दा
एकपटक ओखलढुंगाबाट नाम्चे जाँदा हाम्रो साथमा भरिया थिए । उनको नाम मैले बिर्सिएँ । बाटोमा उनको दाँत दुख्यो । निकै दुख्यो भनेपछि एउटा बस्तीमा हामीले भारी बिसायौं । गाउँकै एकजनाले सनासोले उनको दुखेको दाँत निकाल्दिए ।
दाँत निकालेपछि उनले अलिकति रक्सी खाए र भारी बोकेर हिँडे । सानासोले दाँत निकालेको फोटो मैले खिचेको थिएँ । केहीअघि पाटनमा भएको फोटो प्रदर्शनीमा पनि यो फोटो दिएको थिएँ ।
बन्दिपुरको सम्झना
म दुई वर्ष तनहुँमा बसें । त्यो बेला बन्दिपुर सदरमुकाम थियो पछि दमौली सर्यो । बन्दिपुर त्यो बेलाको ठूलो केन्द्र थियो । वरपरका मानिसहरूको बजारदेखि मेला, पूजा सबै भव्य हुन्थ्यो । सदरमुकाम सरेपछि बन्दिपुर बजार सुक्न थाल्यो । अहिले फेरि बन्दिपुर हराभरा भएको छ ।
पचास वर्षअघि मैले खिचेका बन्दिपुरका तस्बिरहरू म अहिलेको पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्न चाहन्छु । त्यो बेलाको तस्बिरमा देखिने सानो बच्चा अहिले हजुरबा हजुरआमा बनिसके । म उनीहरूलाई पनि ती सम्झना दिन चाहन्छु । यसैले मैले अहिले बन्दिपुरमा ती पुराना तस्बिरको प्रदर्शनी गर्न लागेको ।
एक–एकजना खोजेर फोटो दिन गाह्रो हुन्छ । प्रदर्शनी नै गरेपछि सजिलो । यी तस्बिरमा म कुनै क्याप्सन लेख्दिनँ । मानिसहरूले आफैं हेरुन् र चिनुन् भन्ने मेरो अपेक्षा छ ।
काठमाडौं–नेपाली कांग्रेसका सभापति एवम् पूर्व प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको गएराती १२ः५० मा उनकै निवास महाराजगञ्जमा निधन भयो ।
राणा शासनको अन्त्य भई वि।सं २००७ सालमा प्रजातन्त्र आउँदा सुशील कोइरालाको उमेर ११ वर्षको थियो । १६ वर्षको उमेरमै २०१२ सालमा वीरगञ्जमा कांग्रेसको छैठौं महाधिवशेनमा सहभागी भएका कोइराला ०७२ सालमा हुने तेह्रौं महाधिवेशनमा दोस्रो कार्यकालका लागि दाबी गरिरहेका थिए । समयावधिका हिसाबले विश्लेषण गर्दा कोइरालाको राजनीतिक जीवन ६० वर्षे ९२०१२(२०७२० रह्यो । ०६७ सालदेखि ५ वर्षसम्म उनी पार्टीको कार्यकारी पदमा रहे भने एक वर्ष ९ महिना प्रधानमन्त्रीका रुपमा काम गरे । ६० वर्षे राजनीतिक अवधिमा साढे १९ वर्ष कोइरालाको जीवन निर्वासन र जेलमै बित्यो । जीवनको उत्तरार्धका पाँच वर्षबाहेक अधिकांश समय राजनीतिमा उनको सहायक भूमिका मात्रै रह्यो । वीपी कोइराला र तुलसी गिरीको स्वकीय सचिवको भूमिकाका साथै गिरिजाप्रसाद कोइरालाका पालामा महामन्त्री र कार्यवाहक सभापति बनेर सुशीलले सारथीको भूमिका खेले । कुनै पनि नेतालाई देशले सम्झने भनेको उनले पुर्याएको योगदानको हो । ती नेताबाट देशले के पायो र उनको योगदानका कारण मुलुक कति अगाडि बढ्यो भन्ने आधारमा नेताको योगदानको मूंल्याकन हुने गर्छ । यस अर्थमा सुशील कोइरालाले प्रधानमन्त्री भएर संविधान जारी गर्नु र कांग्रेसको सभापति भएपछि सो पार्टीलाई दोस्रोबाट पहिलो दल बनाउनुलाई नै उनको मुख्य राजनीतिक सफलको गणक मान्ने गरिएको छ । उनले गरेका सम्झन लायक काम यिनै हुन् । तैपनि सुशीलले असोज ३ मै संविधान जारी गर्न अन्कनाएको र आफूहरुको जोडबलले मात्रै उनले खुट्टा टेकेको दाबी एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड र एमाले नेताहरुले गर्दै आएका छन् । तथापि कोइरालाको निधनपछि प्रचण्डले भनिसकेका छन् कि सुशील नभएको भए संविधान बन्दैनथ्यो । र, राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापाले भनेका छन्( कोइरालाको निधनले संविधानको कार्यान्वयनमा चुनौती थपेको छ । संविधान निर्माणमा सुशील कोइरालाको नेतृत्व सम्झन लायकको भूमिका हो ।
